Çocuklar, olaylar karşısında hissettikleri duygularını davranış diliyle ortaya koyarlar. Örneğin çocuk, kardeşine yönelik öfkeyi oyuncaklarını kırarak gösterebilir. Aile içi tartışmalardan etkilenen ya da okulda uyum sorunu yaşayan çocuk; alt ıslatabilir, kekemelik ortaya çıkabilir, agresif davranabilir, içe kapanabilir. Uyku-iştah sorunları, bilgisayar bağımlılığı ve yalan söyleme davranışı gelişebilir.
Çocuklar henüz duygularını tanımadıkları gibi yeterli kelime dağarcıklarına da sahip değiller. Soyut kavramların da henüz gelişmemiş olması kendilerini ifade edememelerine neden oluyor, onlar da davranış dilini kullanıyorlar.
Anne-baba, çocuğu olduğu gibi kabul edip davranışı üzerinde durmalıdır. Çocuğu eleştirir, sorun çözme yolu olarak sürekli bir şekilde cezayı kullanırsa çocuk suçluluk duymayı öğrenir. Çocuğa öfke veya kızgınlık duymamayı değil duygularını ifade etmeyi öğretmemiz gereklidir.
Çocukta yalan söylemenin pek çok nedeni vardır. Öncelikle o çocuk için yalan söyleme hangi durumlarda sorun olarak kabul edilmelidir, hangi durumlarda doğal karşılanmalıdır? Buna değinmekte fayda var. Ayrıca çocuğun yaşı ve hangi gelişim döneminde olduğu da önemlidir.
Çocuk Neden Yalan Söyler?
- 5 yaşa kadar geniş hayâl dünyası, pek çok şeyi keşfetme ve sosyalleşme çabasında olan çocuk, bazen olmayan olayları olmuş gibi anlatabilir.
- Çocuk, eleştiri almaktan korktuğu için kendisini koruma amaçlı yalana başvuruyor olabilir.
- Bir özlemini dile getirme isteği olabilir, örneğin babası olmayan bir çocuğun, arkadaşlarına babasıyla yaptığı güzel şeyleri anlatması gibi… Çok istediği bir oyuncakla oynadığını anlatması gibi…
- Aile çocukla fazla ilgili, sürekli denetleyen, kontrolcü tutumlara sahipse çocuk kendisine nefes alma imkânını bu şekilde yaratıyor olabilir.
- Kardeş kıskançlığında kardeşine zarar verdiği hâlde “Ben yapmadım!” diyebilir.
- İlgi çekmek için “Benim annem yok, öldü!” veya doğum günü olmadığı hâlde “Bugün benim doğum günüm.” diyebilir.
- Okula gitmek istemiyordur, “Öğretmenim beni dövüyor!” diyebilir.
- Bazı psikiyatrik rahatsızlıklarda çocukta dürtü kontrolünde güçlük söz konusudur. Bu rahatsızlıklarda da yalan davranışı görülmektedir.
Yalan Söyleme Hangi Durumlarda Sorun Kabul Edilmelidir?
Bahsettiğimiz kritik gelişim dönemlerinde, olmayan hikâyeler anlatılması normal iken, diğer örneklerde bir sinyal vardır. Çocuğun yaşadığı bir stres etkeni, bu yolla ifade buluyordur, bu durumlarda yalan bir davranış sorunu olarak ele alınabilir.
Ailenin modelliği de en önemli konudur tabii, aile içinde pembe bile olsa söylenen yalanlar…
Uzm. Klnk. Psk. Aynur SAYIM (Üsküdar Üniversitesi )’ün Yazısı
